4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 185. Maddesine göre evlenmeyle eşler arasında evlilik birliği kurulmuş olmaktadır. Evlilikle birlikte eşlerin "kişisel" durumlarında evlenmeye bağlı olarak hukuki değişiklikler meydana geldiği gibi "mali" durumlarında da hukuki değişiklikler meydana gelmektedir.
Abdülkadir Güzeloğlu &
Tarık Kurban Türk Medeni Kanunu çerçevesinde mal rejimi; eşlerin sahip oldukları malları nasıl yöneteceklerini, bunlar üzerinde ne şekilde yararlanılıp, tasarrufta bulunacaklarını ve evlilik birliğinin herhangi bir şekilde sona ermesi neticesinde malların ne şekilde paylaştırılması gerektiğini gösteren hukuki bir kurum olarak tanımlanabilmektedir.
TMK'nın 202. maddesi eşlere, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminden başka kanunda yer alan diğer mal rejimlerini de seçebilme hakkı tanımaktadır. Ancak eşler kanunda yer alan rejimler dışında bir rejimin uygulanmasını kararlaştıramamaktadırlar.
Yürürlükten kaldırılan 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi eşler arasında yasal mal rejimi olarak "mal ayrılığı" rejimini öngörmekteydi.
Yürürlükte olan 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nda ise yasal mal rejimi olarak "edinilmiş mallara katılma rejimi" öngörülmektedir.
TMK'da bunun yanında seçimlik mal rejimleri olarak "mal ayrılığı", "paylaşmalı mal ayrılığı" ve "mal ortaklığı" rejimleri düzenlenmektedir.
Yürürlükten kaldırılan sayılı Türk Kanunu Medenisinde ise seçimlik mal rejimleri olarak "mal ortaklığı" ve "mal birliği" rejimleri öngörülmekteydi.
Olağan ve Olağanüstü Mal Rejimi Ayırımı Olağan mal rejimi, tarafların bir mal rejiminin uygulanmasını seçmeleri halinde uygulanan rejimleri ifade etmektedir. Yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi ve eşler tarafından anlaşma ile seçilmeleri halinde mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı rejimleri olağan mal rejimlerini teşkil etmektedirler.
Bazı olağanüstü durumlarda, edinilmiş mallara katılma rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi veya mal ortaklığı rejimi kanun gereği veya mahkeme kararı ile mal ayrılığı rejimine dönüştürülmektedir. Eşlerin veya eşlerin alacaklılarının korunması amacıyla öngörülmüş olan bu uygulamanın olağanüstü olarak nitelendirilebilmesi için en azından eşlerden birinin iradesine rağmen gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir.
Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş:
1. Eşlerden Birinin Talebi Üzerine TMK'nın 206. maddesi hükmüne göre "Haklı bir sebep varsa hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine, mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilir."
Kanun özellikle şu halleri haklı sebep olarak saymaktadır.
i. Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,
ii. Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,
iii. Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan esirgemesi,
iv. Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,
v. Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması.
Ayrıca kanun, ayırt etme gücünden yoksun olanları korumak için, onun yasal temsilcisine bu sebeplere dayanarak hâkimden mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilme hakkı vermektedir.
TMK'nın 208. Maddesi mal ayrılığına geçişten dönme hususunu düzenlemektedir. Buna göre "Mal ayrılığına geçişi gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine eski mal rejimine dönülmesine karar verebilir." Bu durumda eşler anlaşmaları halinde anlaştıkları mal rejimini seçebilmektedirler. Ancak eşlerin anlaşamamaları durumunda eski mal rejimine dönülmesi talep edilebilmektedir.
2. Alacaklının Talebi ile Üzerine
TMK madde 210 hükmü uyarınca mal ortaklığını rejimini kabul etmiş eşlerden birine karşı icra takibinde bulunan alacaklı, haczin uygulanmasında zarara uğrarsa, hâkimden mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilmektedir.
Söz konusu maddenin 2. fıkrası alacaklının bu konu hakkında ki isteminin her iki eşe yöneltmesini öngörmektedir. 3. Kanun Uyarınca Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş
TMK'nın 209. Maddesi mal ortaklığını kabul etmiş olan eşlerden birinin iflâsına karar verilmesi üzerine, ortaklığın kendiliğinden mal ayrılığına dönüşeceğini düzenlemektedir.
Buna göre eşler arasında mal ortaklığı rejimi söz konusu ise ve eşlerden birisi iflas ederse, herhangi bir talep yahut mahkeme kararına gerek olmaksızın mal rejimi kendiliğinden mal ayrılığı rejimine dönüşecektir.
TMK'nın 211. Maddesine göre alacaklı tatmin edildiği takdirde eşlerden birinin istemi üzerine hâkim, mal ortaklığı rejiminin yeniden kurulmasına karar verebilmektedir.