? Hukuki Açıdan Akreditif ve Uygulamaları | Güzeloğlu Hukuk Bürosu
Tarih : 25.09.2017

Hukuki Açıdan Akreditif ve Uygulamaları

Akreditif (Letter of Credit L/C), finansal bir kurum tarafından muhatabın isteği üzerine düzenlenen, akreditifte belirtilen şart ve koşulların gerçekleştiğinin belirli belgelerle ispatlanması halinde belirtilen miktardaki ödemenin lehtara yapılacağını taahhüt eden yazılı belgedir.
Abdülkadir Güzeloğlu & Tarık Kurban


Akreditif, Fransızca anlamı bir şey yapmaya yetkisi olmak anlamına gelen "accréditation” kelimesinden gelmektedir. “Accréditation” kelimesi ise Latin kökenli “güven” anlamına gelmekte olan “accreditivus” kelimesinden türemiştir.

Uluslararası ticarette, akreditif, vesikalı kredi (documantery credit), kredi mektubu (letter of credit, L/C), vesikalı kredi mektubu (documantery letter of credit), ticari kredi mektubu (commercial letter of credit) gibi çeşitli deyimlerle anılan teminat mektubu, mal ve hizmet bedellerinin ödenmesi konusunda geliştirilmiş özel bir finansman tekniğidir. Genellikle birbirlerini tanımayan, farklı hukuk ve ticaret kurallarının uygulandığı ülkelerde bulunan taraflarca yapılmış sözleşmelerde kullanılmaktadır.

Bu sisteme göre muhatabın bulunduğu ülkedeki bir banka, lehtarın bulunduğu ülkedeki bir banka aracılığıyla belirli miktar parayı lehtara, istenilen belgeleri önceden belirlenmiş bir süre içinde ibraz etmesi koşuluyla ödemeyi taahhüt etmektedir.

  Akreditif sistemi, alıcı için ürünlerin belirlenen zaman ve kalitede teslim edildikten sonra gerçekleşmesini ve satıcı için ürünlerin anlaşma uyarınca teslim edilmesinden sonra ödemenin yapılmasını güvence altına aldığı için uluslararası ticaret işlemlerinde yoğun bir şekilde tercih edilmektedir.

Bu sistem uyarınca lehtar banka alıcının ürünü anlaşmaya göre teslim almasına rağmen karşılığını ödememesi halinde satıcının gerekli belgeleri temin etmesi koşuluyla ödemeyi gerçekleştirmektedir.

Birçok akreditif yöntemi standardı Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayınlanan Uniform Customs and Practice for Documentary Credits ile belirlenmektedir. En güncel versiyonu olan UCP600 standardı 1 Ocak 2007’den beri kullanılmaktadır.

Bağımsızlık Prensibi

UCP600 madde 4(a) uyarınca, akreditifi asıl sözleşmeden bağımsız bir ödeme aracı olarak ele almaktadır. Buna göre bankalar ilgili sözleşmelerle ilgilenmemekte ve bunlarla bağlı olmamakra, akreditifte yer alan koşulların yerine getirilmesi halinde İbrazı Karşılamaktadırlar. Yine UCP600, bankaların malları, işleri veya yapılan hizmetleri değil belgeleri göz önünde bulundurarak ödeme yapacağını belirtmektedir.

UCP600, akreditif uygulamalarında kullanılmakta olan ilgili birtakım kelimelerin tanımını yapmaktadır.
Buna göre;

• Advising bank (İhbar bankası): Amir bankanın talebi üzerine akreditifi ihbar eden banka,   

• Applicant (Amir): Akreditifin açılması için talepte bulunan taraf, 

• Banking day (Banka iş günü): Bir bankanın bu kurallara tabi bir işin/eylemin gerçekleştirileceği yerde düzenli olarak açık olduğu bir gün,

• Beneficiary (Lehtar): Lehine akreditif açılan taraf anlamına, 

• Complying presentation (Uygun ibraz): Akreditifin şartlarına, bu kuralların uygulanabilir hükümlerine ve uluslararası standart bankacılık uygulamasına uygun bir ibraz anlamına,

• Confirmation (Teyit): Amir bankanın kesin yükümlülüğüne ek olarak teyit bankasının uygun bir ibrazı karşılayacağına veya iştira edeceğine ilişkin kesin bir yükümlülüğü anlamına, 

• Confirming bank (Teyit bankası): Amir bankanın talebi veya verdiği yetki üzerine akreditife teyidini ekleyen banka anlamına,

• Credit (Akreditif): Adı ve tanımlaması nasıl olursa olsun, amir bankanın uygun bir ibrazı karşılayacağına ilişkin kesin yükümlülüğünü oluşturan dönülemez nitelikte herhangi bir düzenleme anlamına, 

• Honour (İbrazın karşılanması):
a)       Akreditif belgelerin ibrazı üzerine ödeme yöntemiyle kullanımda (available by sight payment) ise ibrazda ödeme yapmak,
b)      Akreditif vadeli ödeme yöntemiyle kullanımda (available by deferred payment) ise vadeli ödeme yükümlülüğüne girmek ve ödeme vadesinde ödeme yapmak,
c)       Akreditif poliçe kabulü yöntemiyle kullanımda (available by acceptance) ise lehtar tarafından çekilen poliçeyi kabul etmek ve poliçenin ödeme vadesinde ödeme yapmak,

• Issuing Bank (Amir Banka): Bir amirin (applicant) talebi üzerine veya kendi adına bir akreditif açan banka anlamına,

• Negotiation (İştira): Uygun bir ibraz altında poliçelerin (görevli bankadan başka bir banka üzerine çekilen poliçelerin) ve/veya belgelerin, görevli bankanın ramburse edilmesi gereken banka iş gününde veya daha önce görevli banka tarafından lehtara avans ödeme yapılarak veya avans ödeme yapılacağı kabul edilerek satın alınması anlamına,

• Nominated Bank (Görevli Banka): Akreditifin kullanımda olduğu banka veya herhangi bir banka nezdinde kullanılır biçimde açılmış bir akreditifte herhangi bir banka anlamına,

• Presentation (İbraz): Bir akreditif altında belgelerin amir bankaya veya görevli bankaya teslimi veya bu suretle teslim edilen belgeler anlamına,

• Presenter (İbraz eden): İbrazı yapan bir lehtar, banka veya diğer taraf anlamına gelmektedir.

Genel Olarak Akreditif İşlemi

Satış sözleşmesi uyarınca Akreditif yöntemlerinden bir tanesi, ödeme yöntemi olarak belirlendikten sonra, başvurucu Amir Bankayla akreditif sağlanması amacına yönelik bir talepte bulunarak süreci başlatmaktadır. Amir Banka, başvurucunun ödeme yapacağını doğruladıktan sonra istenen Akreditif Belgesini düzenlemektedir. Lehtar Akreditif Belgesini aldıktan sonra, akreditif belgesinde yer alan bilgilerin doğruluğunu kontrol etmekte, eğer bilgiler yapılan anlaşmaya uygun ise malların sevkiyatı emrini vermekte, bilgilerde hata veya eksiklik varsa düzeltilmesi talebinde bulunmaktadır. Akreditif Belgesi, tarih, kredinin geçerliliği, sevkiyatın son tarihi ve sevkiyattan kaç gün sonra Görevli Bankaya sunulduğu gibi koşullar ile bağlanmaktadır.

Malların sevkiyatı tamamlandıktan sonra, Lehtar Görevli Bankaya belirlenmiş olan belgeleri ibraz etmektedir. Banka belgelerin doğruluğunu kontrol ettikten sonra Amir Banka Lehtara Akreditif Belgesi kapsamında ödemeyi gerçekleştirmek suretiyle İbrazı Karşılamakla yükümlüdür.

Eğer, ibraz edilen belgeler Akreditif belgesinde yer alan şartları sağlamıyor ise, “uygunsuz” (Discrepant) olarak nitelendirilmektedir. Buna göre, Görevli Banka Lehtarı uygunsuzluk hakkında bilgilendirmekte ve lehtara hal ve koşullara göre Amirinde rızasını alarak birtakım seçenekler sunmaktadır. Süre koşullarını uymamak ta bir “uygunsuzluk” nedeni olarak sayılmaktadır.

Eğer Akreditif Belgesine göre uygun kabul edilmiş olan belgelerin zamanında ibraz edilememesi halinde uygulamada şöyle bir yöntem izlenmektedir. Buna göre bu belgeler Görevli Banka tarafından doğrudan Amir Bankaya “emaneten (in trust)” iletilmekte ve Amirden belgeleri kabul etmesi talep edilmektedir. Emaneten iletilmiş olan belgeler ödeme güvenliğini kaldırdığından ötürü bu yöntem en son seçenek olarak tercih edilmektedir.

Bazı bankalar ilgili belgelerin onaylanması için belgelerin bir suretini elektronik ortama aktararak yollamaktadır. Böylelikle belgeler Görevli Banka himayesinde kaldığı halde uygunsuzlukların kabul edilmesi için Amir Banka’ya talep yollanabilmektedir. Bu yöntem, belgelerin emaneten yollanması yönteminden daha güvenilir kabul edilmektedir.

İbrazı Talep Edilebilen Belgeler

Lehtarın ödemeyi alabilmesi için, akreditifte belirtilmiş olan belgeleri ibraz etmesi gerekmektedir. Genellikle taraflar arasında yapılmış olan sözleşmenin hüviyetinin anlaşılabilmesi için “Konşimento” (Bill of Lading)  belgesinin orijinalinin ibraz edilmesi şart koşulmaktadır. Ancak, ibrazının zorunluluğu şart koşulacak olan belgeler tarafların iştirasına binaen belirlenmektedir. Buna göre taraflar sevkiyatı yapılan malların tarafsız üçüncü kişilerce kalite kontrolünden geçmiş olduğunu ispat eden belgeyi veya menşei ülkesinin neresi olduğunu gösterir belgeyi ibraz şartını haiz belge olarak belirleyebilmektedirler.

Genellikle şu belgelerin ibrazı şart koşulmaktadır;

• Mali belgeler- Poliçe, Tahvil, karşılıklı onaylanmış havale
• Ticari belgeler- fatura, ambalaj listesi
• Nakliye belgeleri- kargo faturası (okyanus veya charter partisi), hava yolu faturası, tır / kamyon makbuzu, demiryolu makbuzu, ileten kargo makbuzu
• Resmî belgeler- ruhsat, menşe belgesi, muayene belgesi, bitki sağlığı sertifikası
• Sigorta belgeleri- sigorta poliçesi veya belgesi
Yazar: Abdülkadir Güzeloğlu & Tarık Kurban
İlişkili Alanlar: Tahkim, Uluslararası Ticaret, Gelişen Pazarlar, Şirketler Hukuku,